Pedagog szkolny

DOSKONALENIE UMIEJĘTNOŚCI PISANIA

 

PRZEPISYWANIE

Dziecko odtwarza tekst podany jako wzór. Aby nie dopuścić do mechanicznego, bezmyślnego przepisywania, daje się mu polecenie wymagające zwrócenia szczególnej uwagi na określone miejsca w tekście. W tym celu stosuje się do przepisywania teksty z lukami:

• literowymi - wymagają one wpisania w puste miejsca odpowiedniej litery, która stanowi trudność ortograficzną,
• sylabowymi - w luki wpisuje się sylaby,
• wyrazowymi – brakujące wyrazy zawierające określoną trudność ortograficzną mogą być podane osobno (pod tekstem lub luźnych kartonikach) lub mogą też być przedstawione za pomocą obrazka.

UWAGI

Teksty z lukami wyrabiają spostrzegawczość i zmuszają do autokontroli, budząc tym samym czujność ortograficzną. Są bardzo przydatne w utrwalaniu i sprawdzaniu stopnia opanowania przerabianego materiału.

Inne formy przepisywania z dodatkowymi poleceniami:

• podkreślanie liter, sylab lub wyrazów zawierających określoną trudność,
• wypisywanie sylab lub wyrazów z trudną literą,
• przekształcanie tekstu, np. zamiana liczby pojedynczej na mnogą itp.

 

TYGODNIOWE ĆWICZENIA POPRAWNEJ PISOWNI - SAMODZIELNA PRACA STARSZYCH UCZNIÓW

 

(wg. Marty Bogdanowicz)

 

Przygotowanie

• załóż zeszyt do ćwiczeń ortograficznych;
• powtórz i utrwal zasady pisowni;
• na końcu zeszytu załóż "Słowniczek Trudnych Wyrazów".

Pisanie z pamięci - co dzień

• przeczytaj uważnie wybrany przez siebie, lub wskazany przez nauczyciela, fragment tekstu ( ok. 5 zdań niezbyt długich, po ok. 5 wyrazów w zdaniu );
• przeczytaj pierwsze zdanie zapamiętując tekst i pisownię wyrazów; uzasadnij pisownię trudnych wyrazów;
• powiedz tekst z pamięci;
• przeczytaj powtórnie zdanie sprawdzając, czy dobrze zapamiętałeś;
• napisz tekst z pamięci;
• sprawdź zapis i nanieś poprawki;
• porównaj zapis ze zdaniem wzorcowym i nanieś poprawki;
• zakryj zdanie wzorcowe i napisane;
• napisz powtórnie to samo zdanie;
• sprawdź zapis.

Poprawa błędów

• wypisz wyrazy, w których popełniłeś błędy i uzasadnij poprawną pisownię;
• wyrazy te zastosuj w krzyżówce, ułóż z nimi zdania, utwórz rodzinę wyrazów pokrewnych, wykonaj ćwiczenie utrwalające pisownię ( bibliografia );
• wpisz je do "Słownika Trudnych Wyrazów" ( na końcu zeszytu ).

Sprawdzian - co tydzień

• pracuj codziennie, zapisując datę przy wykonywanych ćwiczeniach;
• po tygodniu ćwiczeń poproś kogoś, aby podyktował ci zdania, które codziennie pisałeś;
• sprawdź, o ile błędów mniej zrobiłeś niż poprzednio, i popraw je ( wg wzoru ).

Po każdym tygodniu ćwiczeń pokaż zeszyt nauczycielowi.
 

DYKTANDO W 10 PUNKTACH - Z KOMENTARZEM ORTOGRAFICZNYM

 

(wg. Marty Bogdanowicz)

Punkt 1. Umowa
Umów się z dzieckiem, że codziennie będziecie robić dyktando obejmujące zawsze tylko 3 zdania. Wymyślcie wspólnie nagrodę po każdym tygodniu pracy.
Punkt 2. Wybór tekstu
Zaznacz w książce dziecka 3 zdania i przeczytaj na głos pierwsze zdanie.
Punkt 3. Komentarz ortograficzny
Dziecko powtarza zdanie i omawia pisownię każdego wyrazu (podaje zasady pisowni, poszukuje uzasadnienia pisowni).
Punkt 4. Zapisywanie
Dziecko zapisuje zdanie (podobnie postępuje z następnymi zdaniami).
Punkt 5. Kontrola 1 - dziecko
Dziecko samodzielnie sprawdza cały napisany tekst.
Punkt 6. Kontrola 2 - dorosły
Dorosły sprawdza tekst. Jeżeli znajdzie błędy, podaje ich liczbę.
Punkt 7. Kontrola 3 - dziecko
Dziecko ponownie sprawdza tekst z pomocą słownika ortograficznego.
Punkt 8. Kontrola 4 - dorosły
Dorosły sprawdza poprawiony tekst. Jeżeli nadal są błędy, wskazuje tekst -wzór, z którego dyktował zdania.
Punkt 9. Kontrola 5 - dziecko
Dziecko porównuje napisany tekst ze wzorem i ostatecznie poprawia błędy.
Punkt 10. Poprawa
Dziecko opracowuje błędnie napisane wyrazy (np. podaje zasady pisowni, wyrazy pokrewne, odmienia wyraz przez przypadki, wymienia na inne formy).

Cele techniki "dyktando z komentarzem ortograficznym":

• utrwalenie zasad pisowni;
• wytworzenie świadomości ortograficznej przez przekształcenie się nawyku "głośnego myślenia" - omawiania zasad pisowni (pkt. 3) - w nawyk "cichego" przypominania ich sobie podczas pisania;
• wyrobienie w dziecku nawyku stałego sprawdzania tego co pisze, a tym samym budowanie w nim odpowiedzialności za napisany tekst. Dziecko może oczywiście popełniać błędy, ale nie może pozostawić ich bez poprawienia.

UWAGI

Realizacji tych celów będzie sprzyjać prowadzenie ćwiczeń krótkich ale systematycznie. Z dzieckiem można zawrzeć umowę co do czasu pracy (codziennie), liczby dyktowanych zdań (zawsze tej samej) oraz nagrody (po każdym tygodniu ćwiczeń). Taki rodzaj kontaktu zminimalizuje możliwość pojawiania się konfliktów i ciągłych prób negocjowania przez dziecko warunków pracy.

 

OSOBISTY SŁOWNIK ORTOGRAFICZNY - OSORT

 

(wg. Doroty Mielcarek)

Osobisty Słownik Ortograficzny, to założony przez dziecko zeszyt, najlepiej 100 kartkowy w kratkę. Pośrodku lewej strony kolejnych kartek, dziecko wpisuje dużymi literami wyraz, który ma opracować, np. słowo "mnożenie". Ortogram "ż" zaznacza czerwonym kolorem.
Z prawej strony kartki wpisuje kolejne punkty opracowania.

1. Uzasadnienie pisowni.
2. Słowa z rodziny wyrazów.
3. Wyrażenia związane z wyrazem "bazowym" i każdym słowem z rodziny wyrazów.
4. Rysunek, wierszyk, skojarzenie, które pomogą dziecku zapamiętać pisownię opracowywanego słowa.

UWAGI

Ortogramy "ż" w każdym wyrazie powinny być "od razu" pisane (a nie poprawiane) na czerwono. Inaczej mówiąc, dziecko przerywa pisanie, gdy dociera do ortogramu, zmienia długopis na czerwony, wpisuje ortogram, znowu zmienia długopis i kończy pisać wyraz. Zatrzymanie na moment ręki i oka wzmacnia pamięć wzrokową dziecka i włącza jego "myślenie ortograficzne".
Korzystne jest takie wpisywanie wyrazów, aby ortogram znajdował się zawsze w tej samej pozycji - jeden pod drugim.
Można umówić się z dzieckiem, aby ortogramy "rz", "ó" i "ch" pisało zawsze kolorem zielonym, a "ż", "u" i "h" kontrastującym czerwonym.

Przykład:

 

PISANIE Z PAMIĘCI

 

(wg. Marii Szurmiak)

Ćwiczenia w pisaniu z pamięci należy stosować, gdy dziecko opanowało już umiejętność zapisywania i odczytywania wyrazów. Przebiegać one powinny w następującej kolejności:

1. Dziecko odczytuje zdanie wybrane do pisania ( podpis pod obrazkiem, krótkie zdanie z elementarza - trzy-, najwyżej czterowyrazowe).
2. Liczy na palcach wyrazy w nim zawarte wymawiając je głośno.
3. Spoglądając na wzór, układa całe zdania z liter ruchomego alfabetu.
4. Każdy wyraz dzieli na litery, wymawiając odpowiednie głoski i biorąc każdą literę do ręki. Klaszcze tyle razy, ile jest liter w wyrazie, albo stuka ołówkiem o stolik.
5. Składa zdania z powrotem i odczytuje je całe jeszcze raz.
6. Każdy wyraz dzieli na sylaby (części wyrazu), a następnie wyklaskuje ( wystukuje ) liczbę sylab w wyrazie.
7. Zasłania zdanie kartką papieru i pisze w zeszycie, dyktując sobie półgłosem po sylabie.
8. Porównuje zapis z tekstem i poprawia samodzielnie ewentualne błędy.
9. Prowadzący ćwiczenia kontroluje poprawność zapisu.
10. Jednorazowa dawka pisania z pamięci nie powinna przekraczać 2-3 zdań. W miarę uzyskiwania efektów należy odchodzić stopniowo od początkowych etapów ( np. układania z ruchomego alfabetu ).

 

PISANIE ZE SŁUCHU

 

(wg. Marii Szurmiak)

Ćwiczenia w pisaniu ze słuchu stosuje się, gdy dziecko umie już poprawnie pisać z pamięci.

1. Prowadzący czyta dziecku głośno całe dyktando ( 3-4, potem więcej zdań ) i sprawdza, czy dziecko zrozumiało to, co usłyszało ( powinno ono opowiedzieć treść dyktanda).
2. Prowadzący czyta pierwsze zdanie dyktanda, dziecko powtarza je i liczy na palcach wyrazy ( na początku nie powinno być więcej jak 3-4 wyrazy ).
3. Trudniejsze wyrazy dziecko układa z ruchomego alfabetu albo ( starsze dzieci ) wyszukuje w słowniku.
4. Dzieli te wyrazy na litery i sylaby.
5. Prowadzący ćwiczenie powtórnie czyta całe zdanie, a potem zasłania ułożony trudny wyraz ( lub zamyka słowniczek ).
6. Dziecko zapisuje całe zdanie, a prowadzący sprawdza, czy napisało dobrze i poleca poprawić błędy ( dziecko pisze ołówkiem ). Tak postępuje z każdym następnym zdaniem

 

UWAGI

Dyktując dziecku zdanie, trzeba wyraźnie (nawet z przesadą) wymawiać każdy wyraz, aby mogło ono usłyszeć wszystkie występujące w nim głoski.
W miarę uzyskiwania wprawy w pisaniu, dziecko przestaje korzystać z ruchomego alfabetu, a tylko wyszukuje trudniejsze wyrazy w słowniku i dzieli je na litery i sylaby.