Psycholog szkolny

Bunt nastolatków – czym jest i jak go przetrwać?

Widoczne zmiany zachodzące w ciele nastolatka, budząca się seksualność są źródłem ogromnego niepokoju. Nastolatki bywają bardzo krytyczne wobec widocznych zmian w swoim wyglądzie. Konsekwencją tego jest zdecydowanie większa niż dotychczas uwaga zwrócona na swój wygląd. Podejmowane próby poprawienia wyglądu często są niezadawalające. A promowany przez media ideał nastolatka/i nie jest możliwy do osiągnięcia. Wszystko to wpływa na niską samoocenę nastolatki.

Ogromne znaczenie w życiu nastolatka mają relacje z rówieśnikami. Dla rodziców jest to z pewnością trudny czas, gdy mają poczucie, że rówieśnicy są ważniejsi, że to właśnie ich zdanie się liczy. Ważna jest świadomość dorosłych, że to, czego nastolatek nauczy się dzięki grupie rówieśniczej, ma wpływ na jakość podejmowanych przez niego relacji w przyszłości. Grupa rówieśnicza nie zastępuje jednak rodziców. Bezwarunkowo kochający, przewidywalni, otwarci na dziecko rodzice są niezastąpionym wsparciem dla nastolatka.

Naturalną, wynikającą z prawidłowego rozwoju cechą okresu dorastania jest sprzeciw wobec reguł ustalonych przez dorosłych, negowanie ich zasadności, czyli tzw. bunt. Nastolatek chce być traktowany jak dorosły i mieć wpływ na jak najwięcej aspektów swojego życia, począwszy od stroju i makijażu, poprzez decydowanie o swoim czasie, aż do mocno podkreślanego prawa do prywatności. Jednocześnie przestrzegane dotychczas normy są krytykowane, co prowadzi do konfliktów z rodzicami.

Ale właśnie ten bunt przeciwko dorosłym ma umożliwić nastolatkom osiągnięcie dojrzałości. Młody człowiek krytykuje, a często odrzuca zastane zasady. Przestaje robić rzeczy, bo tak się robi, bo robią tak wszyscy, bo tak wypada. Gdy osiągnie dojrzałość, część tych zasad przyjmie jako swoje, część odrzuci. O osiągniętej dojrzałości będzie świadczył fakt, jak daleko autonomiczne będą to decyzje – czy przyjęte normy będą rzeczywiście jego, czy przyjęte dla świętego spokoju, bo tak się robi itp.

Przyczyny butnu

Przyczyną występowania zjawiska, które zwykło się powszechnie nazywać buntem nastolatków, ma podłoże w dojrzewaniu organizmu, który przechodzi burzliwe zmiany na tle fizycznym, ale i psychicznym. Dziecko przestaje czuć się jak dziecko, ale nie czuje się też jeszcze w pełni dorosłe. Gospodarka hormonalna jest rozregulowania. Wówczas młody człowiek najczęściej szuka sobie miejsca, próbuje odnaleźć sens i określić własną tożsamość oraz ważne życiowe wartości. Okres buntu nastolatków to także czas, w którym dziecko zaczyna np. inaczej się ubierać, szukać nowych wrażeń, eksperymentować (nie tylko z wyglądem, nowymi znajomościami, ale też często z używkami).

Zagubienie, rozchwianie emocjonalne, niepewność – to określenia, które często opisują bunt nastolatków. Młody człowiek w okresie buntu jest bardzo wrażliwy, emocjonalny i wszystko bierze do siebie. Z pewnością nie należy więc podważać jego gustów czy wyśmiewać jego zachowania, czy nowych zainteresowań.

Jak długo trwa okres buntu u nastolatków?

Kilka lat. Zazwyczaj wiek 12-13 lat to okres, w którym może pojawić się już pierwszy bunt nastolatków. Ile trwa? To indywidualna kwestia, ale przyjmuje się, że nawet do 18. roku życia. U chłopców okres buntu nastolatków rozpoczyna się nieco później. Trzeba jednak wziąć pod uwagę, że każdy młody człowiek przeżywa to nieco inaczej. Jeśli masz więcej niż jedno dziecko (nawet w podobnym wieku), to każde z nich może wkroczyć w buntowniczy czas w zupełnie innym sposób, w całkiem innym momencie swojego życia. Jest to zupełnie normalne.

Jeżeli nie zakaz, to co?

Wiele podejmowanych przez rodziców decyzji wypływa z ich troski o dziecko. Nastolatek widzi to jednak inaczej. Ustalone przez dorosłych zasady, wprowadzane zakazy budzą w nim naturalny bunt. Tym większy, im mniej zrozumiałe są argumenty rodziców. Im jest ich więcej, tym jest bliższy stwierdzeniu, że rodzice się czepiają, zakazują dla zakazywania, by pokazać swoją władzę. Warto, jeżeli skutki decyzji nie łamią fundamentalnych zasad panujących w rodzinie i nie zagrażają bezpieczeństwu dziecka, zaufać młodemu człowiekowi. Lub chociaż spróbować osiągnąć z dzieckiem kompromis.

Gdy dziecko wkroczy w bunt nastolatków, trzeba uzbroić się w cierpliwość.

Co może zrobić rodzic nastolatków wkraczających w okres buntu:

• Pokaż, że Twoje dziecko może Ci zaufać.
• Przy każdej okazji dawaj mu odczuć, że nie jesteś wrogiem, stajesz po jego/jej stronie i chcesz jak najlepiej.
• Wyznaczaj granice i rozmawiaj o drogowskazach moralnych, bo nastolatek w tym okresie bardzo tego potrzebuje, ale nie wiń go za stan, w jakim się obecnie znajduje.
• Nie wyznaczaj surowych kar i nie rób mu upokarzającej reprymendy przy rówieśnikach za złe zachowanie czy nowy kolor włosów.
• Przygotuj się na wybuchy złości, agresji, płacz, ale też na niespodziewane przypływy euforii.
• Nie unikaj trudnych rozmów.

Gdy zachowanie Twojego dziecka Cię martwi, a niepokojące zachowania nastolatka zaczynają wymykać się spod kontroli, nie wahaj się i skontaktuj się z psychologiem.